نسبت طلایی در طراحی و کاربرد آن

با سلام به دوستان و علاقمندان به رشته طراحی. در این مقاله می‌پردازیم به اینکه نسبت طلایی در طراحی چیست و چگونه می‌توان با استفاده از این نسبت یک طراحی هماهنگ و زیبا ایجاد کرد. همچنین می‌پردازیم به آثار معروف جهان که این نسبت در آن‌ها رعایت شده است.

نسبت طلایی یکی از مباحث مهم و جذابی است که در طراحی وجود دارد و اگر طراحان و متخصصانی که در این زمینه کار می‌کنند بتوانند در کارهای خود از این نسبت عالی استفاده کنند، می‌توانند آثاری زیبا و بی‌نظیر را طراحی کنند.

بسیاری از متخصصان و باستان‌شناسان بر این باور هستند که پیشینه استفاده از نسبت طلایی به 4000 سال پیش برمی‌گردد. ما بر این باور هستیم که حتی قبل از آن هم از این نسبت استفاده می‌شده است.

مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد که اهرامی که در مصر وجود دارد و قبل از میلاد مسیح (ع) ساخته شده است ولی برای ساخت آن‌ها از این نسبت طلایی در آن‌ها استفاده شده است. 

یکی از ویژگی‌های طراحی حرفه‌ای، هماهنگی و چینش مناسب عناصر است. فرقی نمی‌کند ۱۰ المان در صفحه داشته باشیم یا فقط ۲ تا، با رعایت اصول طراحی می‌توانیم چینشی درست و متناسب با اهدافمان بین این عناصر ایجاد کنیم.

چینش درست می‌تواند نگاه کاربر را دقیقا به سمت المانی در صفحه هدایت کند که می‌خواهیم. درحالی که چینش بد می‌تواند کاربر را به سمت دکمه close صفحه هدایت کند!

 در ادامه این مقاله قصد داریم ابتدا تعریفی از نسبت طلایی در طراحی ارائه دهیم. سپس به وجود این نسبت در آثار طبیعی و طبیعت اشاره کنیم و در نهایت بگوییم که چگونه می‌توانیم از این نسبت در طراحی‌ها، سایت‌ها و اپلیکیشن‌های خودمان استفاده کنیم.

نسبت طلایی یا Golden Ratio چیست؟

نسبت طلایی در ریاضیات و هنر به کار می‌رود. نسبت طلایی در واقع به این معنا است که اگر چیزی از یک بخش بزرگ‌تر و یک بخش کوچک‌تر تشکیل شده باشد، باید نسبت بخش بزرگ به بخش کوچک، برابر با نسبت کل به بخش بزرگ‌تر باشد.

اگر فرض کنیم که بخش بزرگ، a و بخش کوچک b باشد، چنین نسبتی باید بین این دو بخش برقرار باشد. حال اگر چنین نسبتی برقرار شد، پاسخ این نسبت عدد  1.618 می‌‎شود و این تعریف نسبت طلایی است.

سری فیبوناچی از عدد ۷ام به بعد با نسبتی در حدود ۱:۱.۶۱۸ رشد می‌کند و ذهن انسان این تناسب را دوست دارد. به همین دلیل وقتی در طراحی می‌خواهیم دو عنصر کوچک و بزرگ را در کنار هم استفاده کنیم می‌توانیم از این تناسب برای پیدا کردن اندازه آن‌ها استفاده کنیم.

مثلا یک مستطیل دارای یک ضلع کوچک و یک ضلغ بزرگ‌تر است یا یک مثلث دارای یک قاعده و یک ارتفاع است، از این تناسب می‌توانیم در انتخاب اندازه این اضلاع کمک بگیریم.

برخی از تحقیقات استفاده از این نسبت را در نقاشی، معماری و امور دیگر مهندسی و هنر به حدود ۴۰۰۰ سال پیش نسبت می‌دهند. بسیاری بر این عقیده هستند که این نسبت از این هم قدیمی‌تر بوده و ما می‌توانیم در آثار بسیاری این را مشاهده کنیم.

به عنوان مثال اگر بخواهیم به برخی از معروف ترین آن ها اشاره کنیم: تابلوی مونالیزا و شام آخر از لئوناردو داوینچی، معبد پارتنون و بسیاری از آثار دیگر می‌توان آن را مشاهده کرد. برای نمونه نسبت طلایی را می توانید در تابلوی مونالیزا مشاهده کنید که در زیر آمده است.

همانطور که مشاهده می‌کنید نسبت طلایی در این تصویر رعایت شده و لازم به ذکر است که این تنها یک نسبت است و از مقدار ثابتی پیروی نمی کند. به عنوان مثال می‌توانید در تصویر زیر یک نسبت عددی آن را می‌توانید مشاهده کنید.

بسیاری از تاریخ شناسان و معماران معتقدند اهرام ثلاثه مصر با توجه به در نظر گرفتن نسبت طلایی ساخته شده که این نسبت بسیار دقیق حساب شده و به همین خاطر هست که جز عجایب کره زمین به حساب می آید.

شما به آسانی می‌توانید نسبت طلایی را در طراحی های خود پیاده کنید. تنها می‌بایست کمی خلاقیت به خرج بدهید و در این چهارچوب حرکت کنید. به بیان ساده‌تر می‌توانید با مشاهده تصویر زیر متوجه این نسبت شوید.

استفاده از نسبت طلایی در طراحی

طراحان، معماران، عکاس‌ها و  هر کسی که با هنرهای بصری و تجسمی کار دارد از نسبت طلایی در جاهای مختلف استفاده کرده‌اند و حالا طراحان UI نیز همین نسبت را در طراحی سایت و اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند.

حال که در طول تاریخ بسیاری از مهندسان، طراحان و هنرمندان از این نسبت زیبا و جذاب استفاده کرده و از آن بهره‌مند شده‌اند، زمان آن است که ما هم از این نسبت در طراحی‌های خودمان استفاده کنیم و کارهای خود را در نگاه مخاطب، زیبا جلوه دهیم. در ادامه به نکاتی اشاره شده است که به ما کمک می‌کند که از این نسبت در طراحی‌های خودمان استفاده کنیم:

1. طرح‌بندی: ابعاد طرح خودتان را متناسب با نسبت طلایی تنظیم کنید

ممکن است وقتی می‌خواهید طراحی خودتان را آغاز کنید، اولین سوالی که در ذهن شما شکل می‌گیرد این باشد که ابعاد طرح را چگونه تنظیم کنم؟ تلاشتان این باشد که ابعاد طراحی را متناسب با نسبت مورد بحث تنظیم کنید.

تمام ابعاد را بر اساس 1:1.618 تنظیم کنید تا در نهایت طرح شما زیبا و مورد قبول باشد. به عنوان مثال می‌خواهید یک مستطیل طراحی کنید که طول آن 960 پیکسل است. عدد 960 را بر 1.618 تقسیم کنید. حاصل، 594 پیکسل خواهد شد. باید طول این مستطیل 960 و عرض آن 594 پیکسل باشد تا از قاعده طلایی پیروی کند.

وقتی می‌خواهید طرحی را آغاز کنید. از همان ابتدا صفحه را به دو مستطیل که از نسبت مورد بحث پیروی می‌کند تقسیم کنید. این کار به شما کمک می‌کند که طرح شما تا پایان بر اساس این قاعده پیش برود. یکی از سایت‌هایی که در همان ابتدای طراحی این نسبت را رعایت کرده، نشنال جئوگرافیک است و همین کار باعث شده است که این سایت خیلی تمیز و مرتب جلوه کند و به عنوان یک الگو در نگاه مخاطب شناخته شود.

2. فضاسازی: طراحی با استفاده از نمودار نسبت طلایی

فضاسازی یکی از کارهای بسیار مهمی است که نقش بسیارمهم و سازنده‌ای در موفقیت یا شکست طراحی ما دارد. در صورتی که بتوانید فضاسازی درستی در راحی خود داشته باشید خیلی راحت می‌توانید به موفقیت برسید.

اگر بخواهید طراحی خودتان را با فضاسازی عناصر و المان‌ها آغاز کنید، کار خیلی دشوار می‌شود و شاید نتوانید کارتان را درست پیش ببرید ولی اگر بتوانید که از همان ابتدا از نمودار نسبت طلایی استفاده کنید، قطعاً فضاسازی برای عناصر هم زمان خیلی کمتری می‌گیرد؛ چون وقتی نمودار را رسم کردید دیگر می‌دانید که باید چه چیزی را در کجا قرار دهید و عناصر را چگونه در طراحی تقسیم و توزیع کنید که طرح زیبایی برایتان ایجاد شود.

بسیاری از برندها و کسب و کارها هنگام طراحی لوگو، سایت یا اپلیکیشن خود باید از این فضاسازی استفاده کنند. در ادامه به مبحث طراحی لوگو با استفاده از نسبت مورد بحث اشاره خواهیم کرد.

3. محتوا: برای تولید محتوا هم از مارپیچ طلایی استفاده کنید

مارپیچ طلایی یکی از بهترین ابزارهایی است که به ما کمک می‌کند در هنگام تولید محتوای بصری کدام عناصر و المان‌ها را در کجا قرار دهیم. همیشه چشم مخاطب عادت دارد که به مرکز طراحی جلب شود و به همین خاطر باید سعی کنیم که همیشه جزئیات و نکات مهم و اصلی را در مرکز مارپیچ طلایی قرار دهیم.

اگر می‌خواهید کاری کنید که طراحی شما برای مخاطب جذاب باشد و آن را بپسندد همیشه تلاش کنید که نکاتی که از نظر بصری جذاب هستند را در مرکز مارپیچ طلایی قرار دهید.

اگر سری به سایت نشنال جئوگرافیک بزنید، مارپیچ طلایی را در این سایت به وضوح مشاهده می‌کنید. جالب است که نکات مهم و جذاب این سایت درون مارپیچ طلایی قرار گرفته و نکاتی که اهمیت چندانی نداشته و نیازی به توجه مخاطب نداشته خارج از مارپیچ طلایی قرار گرفته است.

4. نسبت طلایی برای تأکید بر نکات مهم

یکی از خصوصیات مهم نسبتی که در این مقاله در مورد آن صحبت می‌کنیم این است که به ما کمک می‌کند بتوانیم نکاتی که از نظر خودمان خیلی مهم است و اهمیت زیادی دارد را در معرض دید و توجه مخاطب خود قرار دهیم. داشتن چنین هنری به ما کمک می‌کند که به یک طراح سایت توانا و موفق تبدیل شویم.

5. استفاده از حلقه‌های طلایی را جدی بگیرید

در صورتی که تمایل دارید در تصویر خودتان از مربع و مستطیل استفاده کنید حتماً از حلقه‌های طلایی استفاده کنید. در ادامه تصویر استفاده از حلقه‌های طلایی را مشاهده می‌کنید. استفاده از این حلقه‌های طلایی هنگام طراحی لوگو اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند.

البته همیشه توجه داشته باشید که استفاده از نسبت طلایی هم حد و اندازه‌ای دارد و قرار نیست برای استفاده از مارپیچ طلایی در تمام طراحی‌ها و کارهای هنری خودمان وسواس به خرج دهیم.

کاربرد نسبت طلایی در طراحی لوگو

از آن‌جا که نسبت طلایی به صورت طبیعی با چشم انتظار و حس زیبایی‌شناسی او آشنایی دارد، اگر بتوانیم لوگوی کسب و کار خودمان را بر اساس نسبت طلایی طراحی و پیاده‌سازی کنیم، قطعاً آن لوگو برای مخاطب زیبا و چشم‌نواز خواهد بود و به دل او خواهد نشست.

مطالعات نشان می‌دهد که زیباترین طراحی در نگاه انسان آن طراحی‌ای است که مارپیچ طلایی در آن به بهترین و دقیق‌ترین شکل ممکن به کار رفته باشد و هر چه طراحی به این مارپیچ نزدیک‌تر باشد، چشم انسان آن را زیباتر تشخیص می‌دهد. بنابراین بهتر است هنگام طراحی لوگوی کسب و کار خودمان این نکته را مد نظر قرار دهیم.

شرکت‌های گوگل، توییتر، پپسی و اپل برای طراحی لوگو از این مارپیچ استفاده کرده‌اند و به همین خاطر لوگوی آن‌ها در خاطر بسیاری از افراد مانده است. البته توجه داشته باشید که در کنار نسبت طلایی باید خلاقیت هم به خرج دهید و نباید اجازه دهید که این نسبت جلوی خلاقیت شما را بگیرد.

یکی از سوالاتی که ممکن است برای بسیاری از ما به وجود بیاید این است که چرا بهتر است که از نسبت طلایی یا عدد فی در طراحی لوگوی کسب و کار خودمان استفاده کنیم؟ در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم:

1. با استفاده از مارپیچ طلایی، می‌توانیم لوگوی خودمان را در چشم و نگاه مخاطب زیبا، دقیق و منظم جلوه دهیم.
2. اگر نسبت و مارپیچ طلایی را در طراحی لوگوی خودمان به کار ببریم، دیگر نیاز نیست که به این فکر کنیم که باید هر کدام از المان‌ها و اجزای طراحی را در کدام بخش قرار دهیم؛ زیرا پس از رسم این مارپیچ دیگر می‌دانیم که باید بخش‌های مهم را درون مارپیچ و جزئیات را در مرکز مارپیچ قرار دهیم.
3. با استفاده از نسبت طلایی لوگوی ما خیلی زیبا و جذاب می‌شود؛ زیرا نگاه مخاطب آن را بسیار جذاب و زیبا تشخیص می‌دهد.
4. وقتی لوگوی خودمان را با استفاده از نسبت طلایی 1:1.618 طراحی کردیم، قرار نیست که محدود باشیم و مجبور باشیم که آن لوگوی را در همان ابعاد اصلی حفظ کنیم. بلکه می‌توان با رعایت نسبت 1:1.618 ابعاد تصویر را کوچک‌تر یا بزرگ‌تر کرد.

آیا نسبت طلایی در طبیعت نیز وجود دارد؟

میزان استفاده از نسبت طلایی نامحدود است و شما نمی‌توانید تعداد آن‌ها را حساب کنید. اعداد فیبوناچی در طبیعت اغلب به تعداد کافی یافت می‌شوند. معمولا می‌توانید با مطالعه نحوه رشد گیاهان مختلف، نسبت طلایی را مشاهده کنید. یکی از دلایلی که بیشتر هنرمندان معروف جهان از این نسبت در آثار خود استفاده می‌کنند، یافتن آن در طبیعت است که چند نمونه از آن را در طبیعت معرفی می‌کنیم:

• میوه، دانه‌های میوه، سبزیجات: به مرکز دانه‌ها توجه کنید و تعدادی مارپیچ را مشاهده خواهید کرد. به عنوان مثال دانه‌ی آفتابگردان مارپیچ‌های زیادی در خود دارد که اگر تمامی آن‌ها را بشمارید به عدد پی در فیبوناچی خواهد رسید. می‌توانید الگوی این مارپیچ‌ها را در آناناس و گل کلم نیز مشاهده کنید.
• گل‌ها و شاخه‌های درختان: در بسیاری از گیاهان و شاخه‌ی درختان می‌توانید نسبت طلایی را مشاهده کنید. اگر به الگوی رشد یک درخت نگاه کنید، مسیر رشد آن، دنباله فیبوناچی را تشکیل می‌دهد. همچنین اگر تعداد گلبرگ‌ها در یک گل را بشمارید، غالبا تعداد کل را به عنوان یکی از اعداد در دنباله فیبوناچی مشاهده خواهید کرد. نمونه‌ی بارز آن نیز گلبرگ‌های گل رز است.
• آناتومی بدن انسان: به خود درآینه نگاه کنید. در بدن انسان نیز این تقسیم بندی به درستی اجرا شده است و حتی این نسبت در مولکول‌های DNA نیز وجود دارد و در هر مارپیچ از DNA این میزان قابل اندازه گیری است.

آموزش گرافیک با در نظر گرفتن ضریب طلایی

حال که تا به اینجای کار نکات مهمی را در مورد نسبت طلایی بیان کردیم، زمان آن است که یک پیشنهاد خیلی مهم را با شما در میان بگذاریم. این پیشنهاد ما شامل افراد زیر می‌شود:

• ممکن است جدیداً یک کسب و کار اینترنتی راه اندازی کرده‌اید و قصد دارید کارهای گرافیکی آن را خودتان انجام دهید تا از این طریق هم هزینه‌ها را کمتر کنید و هم همان چیزی که دوست دارید را طراحی کنید. مشکل کنون شما این است که بلد نیستید که با نرم افزارهای گرافیکی باید چگونه کار کنید.
• ممکن است مدت‌ها است که یک کسب و کار اینترنتی دارید و از کمک یک طراح گرافیک خبره کمک می‌گیرید ولی باز هم رضایت کاملی از آن طرح‌ها ندارید و از نظر شما بهتر است خودتان طراحی‌ها را انجام دهید ولی هیچ آشنایی کاملی با نرم افزارهای گرافیکی ندارید.
• ممکن است روش کار با نرم افزارهای گرافیکی را به خوبی بدانید ولی هنوز در این زمینه حرفه‌ای نشده‌اید و نمی‌توانید طرح‌ها و ایده‌های ناب و خلاقانه را آن طور که باید و شاید طراحی و اجرا کنید. به عنوان مثال نمی‌دانید که چگونه باید از نسبت طلایی در طراحی‌های خودتان بهره‌مند شوید.
• ممکن است تمایل دارید که به متخصص گرافیک تبدیل شوید و با کسب و کارهای مختلف همکاری کنید و کارهای گرافیکی را برای آن‌ها انجام دهید. همچنین تمایل دارید که در طرح‌های گوناگونی که انجام می‌دهید، نسبت طلایی را پیاده سازی کنید.

در صورتی که در هر کدام از موقعیت‌های فوق قرار دارید، مدرسه گرافیک پلاس یک پیشنهاد ویژه برای شما دارد و آن پیشنهاد شرکت در دوره آموزش 0 تا 100 گرافیک است. محتوایی که در این دوره در اختیار شما قرار می‌دهد، واقعاً ناب و منحصر به فرد است. در این دوره یاد می‌گیرید که با چهار نرم افزار گرافیکی اصلی و اساسی کار کنید. این نرم افزارها عبارت است از:

• ادوبی فتوشاپ
• ایلوستریتور
• ایندیزاین
• ایکس‌دی

این چهار نرم افزار اساس کار طراحی گرافیک است و ار بتوانید به کار با این چهار نرم افزار حرفه‌ای مسلط شوید، می‌توانید تمام کارهای گرافیکی را به بهترین شکل ممکن انجام دهید.

امیدوارم که در این مقاله توانسته باشید با مفهوم و کاربرد نسبت طلایی در طراحی آشنا شده باشید.

راستی! برای دریافت مطالب جدید در کانال تلگرام یا پیج اینستاگرام مدرسه گرافیک پلاس عضو شوید.

کلمات کلیدی: ضریب طلایی در طراحی_کاربرد نسبت طلایی در طراحی_نسبت طلایی چیست_نسبت طلایی در طبیعت_نسبت طلایی در طراحی چیست